سببیت معتزلیسببیت معتزلی، سببیت قیام اماره در تغییر حکم واقعی طبق مؤدای اماره است. ۱ - تعریفسببیت معتزلی، مقابل سببیت اشعری و سببیت امامی بوده و به این معنا است که قیام اماره سبب ایجاد مصلحت در مؤدای اماره می‌گردد که این مصلحت بیشتر از مصلحت حکم واقعی است به گونه‌ای که حکمی بر طبق اماره جعل می‌گردد و در حق مکلفان فعلیت می‌یابد و در حقیقت، قیام اماره سبب تبدیل حکم واقعی به حکم مطابق اماره شده و حکم مطابق با اماره، حکم فعلی می‌گردد. ۲ - توضیح به بیان دیگربه بیان دیگر، معتزله می‌گویند: خداوند در لوح محفوظ احکامی دارد که عالم و جاهل در آن شریک‌اند، ولی احکام واقعی وقتی به درجه فعلیت می‌رسد که اماره به آنها اصابت کند و احکامی که اماره‌ای بر آنها قائم نشده در مرحله شانیت و اقتضا باقی می‌ماند؛ بنابراین، اگر اماره مخالف واقع در آمد، سبب از بین رفتن ملاک واقع می‌گردد، و در نتیجه، موجب انقلاب واقع می‌شود. بنابراین، فعلیت یافتن حکم واقعی در صورتی است که مجتهد به آن فتوا دهد. [۱]
شرح اصول فقه، محمدی، علی، ج۳، ص۷۶.
[۲]
شرح رسائل، محمدی، علی، ج۱، ص۱۷۲.
[۵]
فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۱، ص۴۳.
[۷]
المعجم الاصولی، حیدر، محمد صنقور علی، ص۶۳۵.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص ۴۸۷، برگرفته از مقاله «سببیت معتزلی». |